کد مطلب:33736 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:43

گنجینه پرسمان » اعتقادات

منظور از عقل عملي چيست؟

كلمة عقل عملي در مكتب‎هاي گوناگون با اصطلاحات مختلفي تعبير مي‎شود، مانند عقل سليم، عقل فطري، وجدان، عقل كمال‎جو... . تعريف عقل عملي تقريباً مورد اتفاق‎نظر متفكران شرقي و غربي است. كانت مي‎گويد: «قوة ديگر عقل آنست كه انسان به واسطة او اموري را به وجدان غير حسي ادراك مي‎كند و آنها ذواتند نه عوارض، مثل ادراك نفس خود و ادراك مختار بودن نفس در اعمال خويش كه منتهي به اعتقاد به بقاي نفس و وجود ذات پروردگار مي‎شود و اين قوه را عقل عملي مي‎نامند در مقابل عقل نظري، بنابراين‎كه عقل به وسيلة اين قوه انسان را بر عمل نيك برمي‎انگيزد، اما نه به اعمال‎نظر و ترتيب برهان قياس و استقراء و پي بردن از معلول به علت يا از علت به معلول، بلكه احكامش بي‎واسطه است، اما يقيني است و حتي يقيني‎تر از احكامي است كه به قوة نظري مي‎كند و اين قوه يعني عقل عملي برتر و شريف‎تر از عقل نظري است؛ زيرا عقل نظري آنچه مي‎كند راجع به ظواهر و عوارض يا مصلحت‎انديشي دنيوي است و دربارة حقايق و ذوات و معقولات واقعي چنانكه گفتيم جز حدس و احتمال كاري از او ساخته نيست بلكه غالباً در ذهن وسوسه مي‎كند و شك مي‎آورد. اما عقل عملي متوجه حقايق است و حسن نيت و ارادة خير را به انسان مي‎دهد و بنياد عقايد ديني و اخلاقي را استوار مي‎سازد و منشأ ايمان است نه تشكيك. (سير حكمت در اروپا 2/167)

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 11
آية الله محمدتقي جعفري